Het woord ‘ego’ wordt tegenwoordig te pas en te onpas gebruikt, het is alsof het een scheldwoord is. Alsof het hebben van een ego een bewijs zou zijn van spirituele onvolwassenheid, morele armoede of een gebrek aan verbinding. En alsof ‘geen ego hebben’ een soort spirituele eindstatus zou zijn waar je applaus voor krijgt. In de spirituele wereld geldt het ego als de grote boosdoener. En dat denken is inmiddels overal: bij dominees, artsen, coaches, leraren. Telkens komt dezelfde boodschap terug: wees nederig, hou je in, wees niet te fel, niet te zichtbaar, niet te zeker van je zaak.

Maar wat bedoelen mensen eigenlijk als ze zeggen: “Dat is je ego”? Meestal: “Ik voel me ongemakkelijk bij hoe krachtig je overkomt.” Of: “Je laat me iets zien dat ik zelf niet wil zien.”

Laten we het eens uit elkaar trekken.

Klik goed op de afbeelding om het product te bekijken

Maak 'm eigen, bestel nu jouw gepersonaliseerde product.

Het ego is een psychisch gereedschap, geen zonde

Ego is het besef dat je een individu bent met een eigen identiteit. Het stelt je in staat grenzen te trekken, keuzes te maken en jezelf te ervaren als iemand met voorkeuren, dromen, pijn en een ruggegraat. Het is het ik-besef dat ieder mens bezit – onmisbaar, universeel en functioneel.

In de oude Indiase filosofie heet het ahaṁkāra: de ‘ik-maker’. Het creëert het gevoel van een afgescheiden zelf. In het boeddhisme is het ego wat je moet doorzien om verlichting te bereiken. In de islamitische mystiek heet het nafs en moet je het zuiveren om dichter bij God te komen. Freud zag het ego als bemiddelaar tussen het onbewuste en de realiteit. En Carl Jung maakte een cruciaal onderscheid: ego is nodig om te kunnen functioneren, maar het moet in contact blijven met iets groters dan zichzelf.

Maar nergens, in geen enkele gezonde traditie, is het ego het kwaad. Alleen wanneer het het stuur overneemt zonder dat jij het doorhebt, wordt het destructief. Ego als instrument: prima. Ego als dictator: problematisch, maar dat is iets anders dan zeggen dat je geen ego mag hebben.

Spiritueel misbruik is als ‘je zit in je ego’ een wapen wordt

In de spirituele wereld zie je dat het ego vaak als een vorm van schuld wordt neergelegd. Zodra je je grens aangeeft, kritisch bent, of weigert mee te gaan in groepsgedrag, krijg je te horen: “Dat is je ego” of erger: “Je trilt nog te laag.”

Dat is geen begeleiding, dat is verkapte manipulatie verpakt als zachtheid. Het komt meestal van mensen die zelf tot aan hun kruinchakra in het spirituele ego zitten de overtuiging dat ze ‘verder’ zijn dan anderen, dat ze het licht beter begrijpen, dat hun waarheid universeel is. Zodra je daar met een spiegel komt, komt hun oordeel en dan moet jij ‘je ego loslaten’.

Spoiler Alert, dat is ook gewoon hun ego.

Ook dominees, artsen en coaches gebruiken het als onderdrukkingstechniek

Het frame van het ego als probleem is allang niet meer exclusief voorbehouden aan spirituele sectes of zweefgoeroes.

In de kerk krijg je al jong mee dat je jezelf moet verloochenen. Dat nederigheid het hoogste goed is. Dat het ego je wegleidt van God. Op zich begrijpelijk, tot je ontdekt dat het vaak wordt gebruikt als excuus om mensen klein te houden. Vrouwen die zich uitspreken worden weggezet als rebels. Mensen die onrecht benoemen als ongehoorzaam. En slachtoffers die misstanden aankaarten als ‘onvergevingsgezind’. Het ego moet sterven, maar alleen als jij te luid wordt. Niet als de machtsstructuur zichzelf moet herzien.

In de spreekkamer van de arts wordt het subtieler, patiënten die kritische vragen stellen of hun eigen lichaam serieus nemen, krijgen al snel de stempel ‘moeilijk’. Je wil een second opinion? Dan laat je je ego spreken. Je doet je eigen onderzoek? Dan heb je een controle drang. je voelt dat iets niet klopt? Dan moet je leren loslaten. Terwijl het juist je zelfbewustzijn is dat spreekt en dat wordt verdacht gemaakt.

In coachingland, oef daar is het nog erger. Daar zijn hele verdienmodellen gebouwd op het afstraffen van ‘ego’. Je wordt opgeroepen om ‘je hoofd los te laten’, ‘in overgave te gaan’, ‘je verhalen te laten vallen’, maar ondertussen zit je gewoon tegenover iemand die zich superieur voelt en daar geld voor vraagt. En als je feedback geeft of een grens stelt, hoor je: “Wat in jou wil zich zo verdedigen?” Alsof assertiviteit een kwaal is. en alsof innerlijke autoriteit iets is dat verdacht is.

Je mag pas meedoen als je jezelf laat afbreken en dat noemen ze dan heling. Lekker, dan.

Zelfbewustzijn is geen ego-tripperij

We zijn in een omgeving terechtgekomen waarin zichtbaarheid wordt verward met arrogantie. Waarin duidelijke taal wordt aangezien voor dominantie. En waarin ruimte innemen al snel bestempeld wordt als ‘egoïstisch’. Zeker als je vrouw bent, zeker als je niet meedoet aan de hiërarchie.

Maar zelfbewustzijn is geen pathologie, het is een teken van leven. Juist door te weten waar je ophoudt en de ander begint, kun je in echte verbinding zijn. Juist door te herkennen wanneer je getriggerd bent, voorkom je projectie. En juist door je eigen plek te nemen, hoef je die van een ander niet te bezetten.

Dus waarom worden mensen nerveus van jouw ego?

Niet omdat het te groot is, maar omdat:

• je jezelf serieus neemt
• je laat zien dat je niet afhankelijk bent van hun goedkeuring
• je grenzen stelt zonder schuldgevoel
• je het plaatje verstoort waar zij zich comfortabel in voelen

Het ego is niet het probleem, de onderdrukking van autonomie wel. En zolang mensen spiritualiteit, religie, zorg of coaching gebruiken om jou terug in het hokje te duwen, kun je ervan uitgaan dat het hun eigen ego is dat geraakt wordt. En, eerlijk? Dat is niet jouw verantwoordelijkheid en probleem.

Dus..

Laat het ego niet los, maar leer het begrijpen. Niet om het uit te schakelen, maar om ermee samen te werken. Gebruik het als gereedschap dat richting geeft, niet als een stuur dat je leven overneemt.

Een gezond ego is helder en in balans. Het hoeft niet te domineren, maar trekt zich ook niet terug in vals bescheiden zwijgen. Het weet waar het begint en waar het ophoudt. Wie jou verwijt dat je in je ego zit, laat vaak vooral iets van zichzelf zien.

Misschien is het tijd om het sprookje van een egoloos leven los te laten. Om gewoon heerlijk mens te zijn met een geweten, ruggengraat, grenzen zet en het lef om zichtbaar te zijn. Zonder jezelf op te blazen en ook zonder jezelf weg te cijferen.

Dat alles heeft niets met ego te maken, dat is gewoon volwassen en zelfbewust leven.